Rzeźba w betonie

27 grudnia 2014 - B

Nawet pobieżny tylko przegląd rzeźb i pomników, wzniesionych z betonu od razu pozwala spostrzec, że materiał ten najczęściej używany jest do budowy obiektów o bardzo dużej skali i nie mniejszym ładunku symbolicznym. Rzadko z betonu powstają obiekty kameralne – najwyraźniej lepiej komponują się z nim rozmach oraz ładunek propagandowy.

1. Pomnik Chrystusa Odkupiciela w Rio de Janeiro

Cristo Redentor do Rio de Janeiro, fot. Jcsalmon / CC BY-SA 3.0

Jed­na z naj­słyn­niej­szych rzeźb świa­ta powsta­ła w 1931 roku z oka­zji set­nej rocz­ni­cy nie­pod­le­gło­ści Bra­zy­lii. Fun­du­sze, potrzeb­ne na jej reali­za­cję zbie­ra­no 10 lat. Wyso­ka na 30 metrów, osa­dzo­na na ośmio­me­tro­wym coko­le postać ma dwóch auto­rów. Są nimi inży­nier i kon­struk­tor Heitor da Silva Costa oraz rzeź­biarz Paul Lan­dow­ski. Figu­ra jest widocz­na z dale­ka nie tyl­ko dzię­ki swo­im roz­mia­rom (roz­pię­tość ramion posta­ci wyno­si 28 m), ale też dzię­ki posa­do­wie­niu jej na szczy­cie 740-metro­wej góry. Chry­stus Odku­pi­ciel został przed­sta­wio­ny w pozy­cji sto­ją­cej, z sze­ro­ko roz­po­star­ty­mi ramio­na­mi. Gest ten ma sym­bo­li­zo­wać bło­go­sła­wień­stwo, prze­ka­zy­wa­ne mia­stu, ale też moż­na to inter­pre­to­wać jako gest powi­ta­nia (figu­rę widać przy wyjeź­dzie do Rio de Jane­iro). U stóp pomni­ka znaj­du­je się taras wido­ko­wy, na któ­ry moż­na dostać się po cho­dach lub kolej­ka lino­wą.

Ogrom­ną rzeź­bę wyko­na­no z żel­be­tu – to mate­riał, któ­ry pozwa­la na budo­wę wytrzy­ma­łych obiek­tów o tak dużej ska­li. Powierzch­nię figu­ry pokry­to płyt­ka­mi z kamie­nia. 7 lip­ca 2007 obiekt został ogło­szo­ny jed­nym z sied­miu nowych cudów świa­ta.

2. Matka Ojczyzna wzywa!, Wołgograd

Matka Ojczyzna wzywa!, Wołgograd, Rosja, fot.Wózny / CC BY-SA 3.0

Wyso­ką na 87 metrów rzeź­bę zapro­jek­to­wa­li Jew­gie­nij Wucze­ticz i  Niko­łaj Niki­tin. Pomnik odsło­nię­ty został 15 paź­dzier­ni­ka 1967 roku, ale jego budo­wa zaczę­ła się osiem lat wcze­śniej. Monu­ment, jed­na z naj­więk­szych rzeźb świa­ta, powsta­ła w cza­sach, gdy rosyj­skie mia­sto nosi­ło nazwę Sta­lin­grad. Rzeź­ba ma upa­mięt­niać żoł­nie­rzy, wal­czą­cych w legen­dar­nej obro­nie Sta­lin­gra­du, jed­nej z naj­więk­szych bitew II woj­ny świa­to­wej, trwa­ją­cej od 23 sierp­nia 1942 do 2 lute­go 1943 roku. W jej wyni­ku śmierć ponio­sły set­ki tysię­cy ludzi – żoł­nie­rzy nie­miec­kich i radziec­kich, ale też lud­no­ści cywil­nej. Sam pomnik sta­nął na wzgó­rzu, któ­re jest zara­zem miej­scem pochów­ku ok. 35 tysię­cy pole­głych w cza­sie walk radziec­kich żoł­nie­rzy.

Żel­be­to­wy monu­ment ma kształt kobie­ty kro­czą­cej z wycią­gnię­tym ku górze mie­czem.  To for­ma inspi­ro­wa­na mito­lo­gicz­ną posta­cią Nike, a zara­zem sym­bol wal­ki z najeźdź­cą: kobie­ta wycią­ga miecz w stro­nę zacho­du, gło­wę i dru­gą rękę ma skie­ro­wa­ną za sie­bie, jak­by zachę­ca­jąc idą­cych za nią do rusze­nia na wro­ga.

Na szczyt kur­cha­nu, na któ­rym stoi rzeź­ba, wie­dzie 200 scho­dów, dokład­nie tyle, ile dni trwa­ła bitwa o Sta­lin­grad.

3. Łuk zjednoczenia, Korea Północna

Łuk Zjednoczenia, Pjongjang, Korea Północna, fot.Bjorn Christian Torrissen / CC BY-SA 3.0

Beto­no­we, monu­men­tal­ne pomni­ki wyjąt­ko­wo chęt­nie wzno­szą wła­dze państw tota­li­tar­nych i dyk­ta­to­rzy. Przy­kła­dem tego może być naj­więk­szy łuk trium­fal­ny świa­ta, któ­ry w 2001 roku powstał nad Auto­stra­dą Zjed­no­cze­nia, wio­dą­cą z Pjon­gjan­gu ku gra­ni­cy z Koreą Połu­dnio­wą. Szo­sa oraz kolo­sal­ny pomnik mają być pro­pa­gan­do­wym wyra­zem „dobrych chę­ci” władz Korei Pół­noc­nej w kwe­stii pojed­na­nia się z Koreą Połu­dnio­wą.

Sam pomnik ma ma ponad 30 m wyso­ko­ści i 60 sze­ro­ko­ści, z przed­sta­wia dwie kobie­ty w tra­dy­cyj­nych stro­jach kore­ań­skich, trzy­ma­ją­ce mapę, na któ­rej obie czę­ści kra­ju są połą­czo­ne.

4. Bodhi Tataung, okolice miasta Monywa, Myamar (Birma)

Bodhi Tataung, Birma, fot.russavia / CC BY 2.0.

The Laykyun Setkyar, Myanmar, fot.Wagaung, CC BY-SA 3.0.

Trzy naj­wyż­sze wol­no­sto­ją­ce rzeź­by na świe­cie – to wize­run­ki Bud­dy. Rekor­dzi­sta stoi w Chi­nach, w mie­ście Lushan i mie­rzy 128 metrów. Trze­cie miej­sce w tym ran­kin­gu ze 110 metra­mi wzro­stu zaj­mu­je figu­ra Bud­dy, wybu­do­wa­na w 1993 roku w Ushi­ku w Japo­nii. Na dru­gim stop­niu tego podium stoi figu­ra Bud­dy, wznie­sio­na w latach 1996–2208 w pobli­żu mia­sta Mony­wa w Bir­mie. Posąg liczy 116 metrów wyso­ko­ści. Auto­rem figu­ry jest mnich Bodhi Tah­taung Say­adaw. Na całej wyso­ko­ści figu­ry widocz­ne są regu­lar­nie roz­sta­wio­ne nie­wiel­kie otwo­ry. To okna. Rzeź­ba mie­ści bowiem wewnątrz klat­kę scho­do­wą, pro­wa­dzą­cą na taras wido­ko­wy na szczy­cie.

116-metro­wa figu­ra sto­ją­ce­go Bud­dy powsta­ła tuż obok ist­nie­ją­cej tu wcze­śniej figu­ry, przed­sta­wia­ją­cej Bud­dę w pozy­cji leżą­cej. Leżą­cy posąg ma 90 metrów dłu­go­ści. Obie rzeź­by wyko­na­no jako kon­struk­cje żel­be­to­we, pokry­te płat­ka­mi zło­ta. Obie two­rzą kom­pleks, nazy­wa­ny Bodhi Tataung.

5. Słoneczny rydwan, Södertälje, Szwecja

Słoneczny rydwan, proj.Władysław Hasior, Södertälje, Szwecja, fot.Fredrik Alpstedt / CC BY-NC-SA 2.0

W 1972 roku wła­dze szwedz­kie­go mia­sta Söder­täl­je zamó­wi­ły w Wła­dy­sła­wa Hasio­ra zespół rzeźb, któ­ry miał­by sta­nąć na zbo­czu miej­sco­we­go wzgó­rza. Pol­ski rzeź­biarz był wów­czas u szczy­tu sła­wy, zna­ny tak­że poza gra­ni­ca­mi Pol­ski z eks­pe­ry­men­tal­nych, ory­gi­nal­nych form prze­strzen­nych.

Hasior nie tyl­ko przy­jął zamó­wie­nie, ale też oso­bi­ście wyko­nał rzeź­by w miej­scu, w któ­rym mia­ły powstać. Sześć figur przy­po­mi­na pre­hi­sto­rycz­ne malar­stwo jaski­nio­we – rzeź­by przed­sta­wia­ją jeźdź­ców na koniach, roz­bie­ga­ją­cych się po zbo­czu wzgó­rza. Nie­któ­re posta­cie mają w rękach strza­ły czy dzi­dy.

Wła­dy­sław Hasior rzeź­by te wyko­nał nie­zwy­kłą tech­ni­ką. Do wyko­pa­nych w zie­mi odpo­wied­nio ukształ­to­wa­nych otwo­rów wle­wał beton, któ­ry uzu­peł­niał meta­lo­wy­mi ele­men­ta­mi (koła zęba­te, dru­ty, rury, ostrza itp.). Po zasty­gnię­ciu rzeź­by usta­wia­no pio­no­wo. Każ­dy z koni ma wzdłuż grzbie­tu wycię­ty rowek, któ­ry od cza­su do cza­su napeł­nia­no ben­zy­ną i pod­pa­la­no – w zamia­rze Hasio­ra rzeź­by mia­ły łączyć w sobie róż­ne siły i żywio­ły, dla­te­go chęt­nie do swo­ich kom­po­zy­cji prze­strzen­nych włą­czał ogień wła­śnie.

6. Pomniki na terenie dawnej Jugosławii

Pomnik pamięci partyzantów z II wojny światowej, Kosmaj, Serbia, fot. Crni Bombarder, zdjęcie w domenie publicznej

Spomenik revolucije naroda Moslavine, Podgarić, Chorwacja, fot.Plamen / zdjęcie w domenie publicznej

Z cza­sów, gdy część euro­pej­skich kra­jów pozo­sta­wa­ła pod wypły­wem sowiec­kie­go reżi­mu komu­ni­stycz­ne­go zacho­wa­ły się licz­ne pomni­ki i obiek­ty archi­tek­to­nicz­ne, mają­ce wte­dy wyraz sym­bo­licz­ny i pro­pa­gan­do­wy, dziś zaś – choć popa­da­ją w ruinę – urze­ka­ją wido­wi­sko­wy­mi for­ma­mi.

Naj­wię­cej z nich zacho­wa­ło się w kra­jach byłej Jugo­sła­wii, sta­no­wiąc obec­nie cel wypraw miło­śni­ków beto­no­wych kon­struk­cji.

W chor­wac­kiej miej­sco­wo­ści Pod­ga­rić sta­oi eks­pre­syj­na kom­po­zy­cja z beto­nu, mają­ca upa­mięt­niać boha­ter­skie wal­ki par­ty­zan­tów – miesz­kań­ców regio­nu Mosla­vi­na. W miej­sco­wo­ści Koza­ra w Bośni w 1972 roku powstał pomnik, poświę­co­ny pamię­ci ofiar bitwy, sto­czo­nej tu z Niem­ca­mi w 1942 roku. Monu­ment zapro­jek­to­wał Dušan Dža­mon­ja. W Kosma­ju w Ser­bii 40-metro­wa beto­no­wa rzeź­ba przy­po­mi­na­ją­ca ogrom­ną, trój­wy­mia­ro­wą gwiaz­dę tak­że upa­mięt­nia ofia­ry II woj­ny świa­to­wej, 5 tysię­cy żoł­nie­rzy, zamor­do­wa­nych tu przez Niem­ców.

Kolej­ne potęż­ne beto­no­we monu­men­ty zna­leźć moż­na m.in. w miej­sco­wo­ściach Jase­no­vac w Chor­wa­cji, Ilir­ska Bistri­ca czy Niš  w Ser­bii, Mitro­vi­ca w Koso­wie.