Rzeźba w betonie
27 grudnia 2014 - B
Nawet pobieżny tylko przegląd rzeźb i pomników, wzniesionych z betonu od razu pozwala spostrzec, że materiał ten najczęściej używany jest do budowy obiektów o bardzo dużej skali i nie mniejszym ładunku symbolicznym. Rzadko z betonu powstają obiekty kameralne – najwyraźniej lepiej komponują się z nim rozmach oraz ładunek propagandowy.
1. Pomnik Chrystusa Odkupiciela w Rio de Janeiro
Cristo Redentor do Rio de Janeiro, fot. Jcsalmon / CC BY-SA 3.0
Jedna z najsłynniejszych rzeźb świata powstała w 1931 roku z okazji setnej rocznicy niepodległości Brazylii. Fundusze, potrzebne na jej realizację zbierano 10 lat. Wysoka na 30 metrów, osadzona na ośmiometrowym cokole postać ma dwóch autorów. Są nimi inżynier i konstruktor Heitor da Silva Costa oraz rzeźbiarz Paul Landowski. Figura jest widoczna z daleka nie tylko dzięki swoim rozmiarom (rozpiętość ramion postaci wynosi 28 m), ale też dzięki posadowieniu jej na szczycie 740-metrowej góry. Chrystus Odkupiciel został przedstawiony w pozycji stojącej, z szeroko rozpostartymi ramionami. Gest ten ma symbolizować błogosławieństwo, przekazywane miastu, ale też można to interpretować jako gest powitania (figurę widać przy wyjeździe do Rio de Janeiro). U stóp pomnika znajduje się taras widokowy, na który można dostać się po chodach lub kolejka linową.
Ogromną rzeźbę wykonano z żelbetu – to materiał, który pozwala na budowę wytrzymałych obiektów o tak dużej skali. Powierzchnię figury pokryto płytkami z kamienia. 7 lipca 2007 obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata.
2. Matka Ojczyzna wzywa!, Wołgograd
Matka Ojczyzna wzywa!, Wołgograd, Rosja, fot.Wózny / CC BY-SA 3.0
Wysoką na 87 metrów rzeźbę zaprojektowali Jewgienij Wuczeticz i Nikołaj Nikitin. Pomnik odsłonięty został 15 października 1967 roku, ale jego budowa zaczęła się osiem lat wcześniej. Monument, jedna z największych rzeźb świata, powstała w czasach, gdy rosyjskie miasto nosiło nazwę Stalingrad. Rzeźba ma upamiętniać żołnierzy, walczących w legendarnej obronie Stalingradu, jednej z największych bitew II wojny światowej, trwającej od 23 sierpnia 1942 do 2 lutego 1943 roku. W jej wyniku śmierć poniosły setki tysięcy ludzi – żołnierzy niemieckich i radzieckich, ale też ludności cywilnej. Sam pomnik stanął na wzgórzu, które jest zarazem miejscem pochówku ok. 35 tysięcy poległych w czasie walk radzieckich żołnierzy.
Żelbetowy monument ma kształt kobiety kroczącej z wyciągniętym ku górze mieczem. To forma inspirowana mitologiczną postacią Nike, a zarazem symbol walki z najeźdźcą: kobieta wyciąga miecz w stronę zachodu, głowę i drugą rękę ma skierowaną za siebie, jakby zachęcając idących za nią do ruszenia na wroga.
Na szczyt kurchanu, na którym stoi rzeźba, wiedzie 200 schodów, dokładnie tyle, ile dni trwała bitwa o Stalingrad.
3. Łuk zjednoczenia, Korea Północna
Łuk Zjednoczenia, Pjongjang, Korea Północna, fot.Bjorn Christian Torrissen / CC BY-SA 3.0
Betonowe, monumentalne pomniki wyjątkowo chętnie wznoszą władze państw totalitarnych i dyktatorzy. Przykładem tego może być największy łuk triumfalny świata, który w 2001 roku powstał nad Autostradą Zjednoczenia, wiodącą z Pjongjangu ku granicy z Koreą Południową. Szosa oraz kolosalny pomnik mają być propagandowym wyrazem „dobrych chęci” władz Korei Północnej w kwestii pojednania się z Koreą Południową.
Sam pomnik ma ma ponad 30 m wysokości i 60 szerokości, z przedstawia dwie kobiety w tradycyjnych strojach koreańskich, trzymające mapę, na której obie części kraju są połączone.
4. Bodhi Tataung, okolice miasta Monywa, Myamar (Birma)
Bodhi Tataung, Birma, fot.russavia / CC BY 2.0.
The Laykyun Setkyar, Myanmar, fot.Wagaung, CC BY-SA 3.0.
Trzy najwyższe wolnostojące rzeźby na świecie – to wizerunki Buddy. Rekordzista stoi w Chinach, w mieście Lushan i mierzy 128 metrów. Trzecie miejsce w tym rankingu ze 110 metrami wzrostu zajmuje figura Buddy, wybudowana w 1993 roku w Ushiku w Japonii. Na drugim stopniu tego podium stoi figura Buddy, wzniesiona w latach 1996–2208 w pobliżu miasta Monywa w Birmie. Posąg liczy 116 metrów wysokości. Autorem figury jest mnich Bodhi Tahtaung Sayadaw. Na całej wysokości figury widoczne są regularnie rozstawione niewielkie otwory. To okna. Rzeźba mieści bowiem wewnątrz klatkę schodową, prowadzącą na taras widokowy na szczycie.
116-metrowa figura stojącego Buddy powstała tuż obok istniejącej tu wcześniej figury, przedstawiającej Buddę w pozycji leżącej. Leżący posąg ma 90 metrów długości. Obie rzeźby wykonano jako konstrukcje żelbetowe, pokryte płatkami złota. Obie tworzą kompleks, nazywany Bodhi Tataung.
5. Słoneczny rydwan, Södertälje, Szwecja
Słoneczny rydwan, proj.Władysław Hasior, Södertälje, Szwecja, fot.Fredrik Alpstedt / CC BY-NC-SA 2.0
W 1972 roku władze szwedzkiego miasta Södertälje zamówiły w Władysława Hasiora zespół rzeźb, który miałby stanąć na zboczu miejscowego wzgórza. Polski rzeźbiarz był wówczas u szczytu sławy, znany także poza granicami Polski z eksperymentalnych, oryginalnych form przestrzennych.
Hasior nie tylko przyjął zamówienie, ale też osobiście wykonał rzeźby w miejscu, w którym miały powstać. Sześć figur przypomina prehistoryczne malarstwo jaskiniowe – rzeźby przedstawiają jeźdźców na koniach, rozbiegających się po zboczu wzgórza. Niektóre postacie mają w rękach strzały czy dzidy.
Władysław Hasior rzeźby te wykonał niezwykłą techniką. Do wykopanych w ziemi odpowiednio ukształtowanych otworów wlewał beton, który uzupełniał metalowymi elementami (koła zębate, druty, rury, ostrza itp.). Po zastygnięciu rzeźby ustawiano pionowo. Każdy z koni ma wzdłuż grzbietu wycięty rowek, który od czasu do czasu napełniano benzyną i podpalano – w zamiarze Hasiora rzeźby miały łączyć w sobie różne siły i żywioły, dlatego chętnie do swoich kompozycji przestrzennych włączał ogień właśnie.
6. Pomniki na terenie dawnej Jugosławii
Pomnik pamięci partyzantów z II wojny światowej, Kosmaj, Serbia, fot. Crni Bombarder, zdjęcie w domenie publicznej
Spomenik revolucije naroda Moslavine, Podgarić, Chorwacja, fot.Plamen / zdjęcie w domenie publicznej
Z czasów, gdy część europejskich krajów pozostawała pod wypływem sowieckiego reżimu komunistycznego zachowały się liczne pomniki i obiekty architektoniczne, mające wtedy wyraz symboliczny i propagandowy, dziś zaś – choć popadają w ruinę – urzekają widowiskowymi formami.
Najwięcej z nich zachowało się w krajach byłej Jugosławii, stanowiąc obecnie cel wypraw miłośników betonowych konstrukcji.
W chorwackiej miejscowości Podgarić staoi ekspresyjna kompozycja z betonu, mająca upamiętniać bohaterskie walki partyzantów – mieszkańców regionu Moslavina. W miejscowości Kozara w Bośni w 1972 roku powstał pomnik, poświęcony pamięci ofiar bitwy, stoczonej tu z Niemcami w 1942 roku. Monument zaprojektował Dušan Džamonja. W Kosmaju w Serbii 40-metrowa betonowa rzeźba przypominająca ogromną, trójwymiarową gwiazdę także upamiętnia ofiary II wojny światowej, 5 tysięcy żołnierzy, zamordowanych tu przez Niemców.
Kolejne potężne betonowe monumenty znaleźć można m.in. w miejscowościach Jasenovac w Chorwacji, Ilirska Bistrica czy Niš w Serbii, Mitrovica w Kosowie.